Shkencëtarët kanë zbuluar se emocionet e forta të tifozëve të futbollit aktivizojnë qarqe specifike të trurit që lidhen me shpërblimin dhe vetëkontrollin. Fitorja ndez qendrat e kënaqësisë, ndërsa humbja ul aftësinë e trurit për kontroll të sjelljes, duke shpjeguar pse tifozët e zjarrtë ndonjëherë reagojnë në mënyrë të tepruar. Këto modele ngjajnë me ato të vërejtura në fanatizmat politikë apo sektarë dhe lidhen me përvojat e hershme të jetës.
Një studim i botuar në Radiology analizoi trurin e tifozëve gjatë ndjekjes së objektivave të ekipit të tyre të preferuar, të rivalëve dhe të ekipeve neutrale. Futbolli, i ndjekur në mbarë botën, ofron një shembull të qartë të sjelljes njerëzore, nga shikimi i rastësishëm deri te përfshirja e thellë emocionale. Kjo e bën atë model ideal për të kuptuar si ndërtohet identiteti i grupit dhe si luhaten emocionet gjatë konkurrencës.
Hulumtimi përdori fMRI për të studiuar 60 burra të shëndetshëm (20–45 vjeç) që ishin tifozë të dy rivalëve historikë. Fanatizmi u mat me një shkallë të posaçme që vlerëson prirjen ndaj dhunës dhe ndjenjën e përkatësisë. Gjatë skanimeve, pjesëmarrësit panë 63 klipe golash dhe studiuesit krahasuan reagimet e trurit gjatë fitoreve dhe humbjeve të rëndësishme kundër rivalëve.
Rezultatet treguan ndryshime të menjëhershme në mënyrën si truri e vlerëson situatën dhe ushtron kontroll. Fitorja ndaj rivalëve rriti fuqishëm aktivizimin e qarqeve të shpërblimit. Në të kundërt, humbja e rëndë ndaj rivalit uli aktivitetin në korteksin cingulat të përparmë dorsal (dACC), zonë kyçe për kontrollin njohës. Kjo “shtypje paradoksale” e kontrollit shpjegon pse disa tifozë humbin qetësinë pikërisht në momentet më të tensionuara.
Aktivizimi i rritur i sistemit të shpërblimit kur shënon ekipi i preferuar tregon forcim të ndjenjës së identitetit dhe lidhjes me grupin. Efekti është më i fortë tek tifozët më fanatikë, të cilët kanë më shumë gjasa të humbasin vetëkontrollin kur ndihen të kërcënuar. Studiuesit theksojnë se një “pushim i shkurtër” nga situata mund të ndihmojë rikthimin e kontrollit, sepse dACC ka nevojë për kohë për t’u rregulluar.
Modelet e trurit të vërejtura tek tifozët mund të vlejnë edhe për situata politike ose sektare, ku rivaliteti rrit ndjenjën e shpërblimit dhe ul kontrollin. Këto mekanizma mund të ndihmojnë në krijimin e strategjive për menaxhimin e turmave dhe parandalimin e sjelljeve të rrezikshme në ngjarje me tension të lartë.
Studiuesit theksojnë se këto qarqe truri formohen në fëmijëri dhe ndikohen nga kujdesi prindëror, stresi dhe mësimi social. Kjo do të thotë se mbrojtja e zhvillimit të hershëm është mënyra më e mirë për të parandaluar fanatizmin e mëvonshëm. Sipas autorëve, tifozeria e futbollit mund të shërbejë si model etik për të kuptuar më mirë si lindin polarizimi, dhuna dhe konfliktet politike.
sfidanti.al
